Wszystko co powinniśmy wiedzieć o filtrach przeciwsłonecznych

Wiedzę o tym jak szkodliwe jest promieniowanie UV posiadamy od wielu lat. Badania prowadzone na przestrzeni czasu wykazują, że przed takim działaniem promieniowania UV możemy się ochronić używając filtrów przeciwsłonecznych. Odpowiednio dobrane kosmetyki z filtrem to niezbędne minimum aby latem móc bezpiecznie korzystać z uroków słońca. 

Kiedyś filtry kojarzone były z białymi emulsjami o bardzo ciężkiej konsystencji, bielącymi skórę. Natomiast na przestrzeni lat oferta kremów z filtrem została tak zróżnicowana, że każdy znajdzie coś dla siebie. Dostępne są preparaty dla dzieci, dorosłych oraz dedykowane konkretnym problemom skórnym.

Podział filtrów przeciwsłonecznych 

Filtry przeciwsłoneczne dzielimy na fizyczne oraz chemiczne. Filtry fizyczne nazywane także filtrami mineralnymi produkowane są w postaci mikropigmentów. Ich działanie polega na odbijaniu oraz rozproszeniu promieniowania UV. Głównymi przedstawicielami tej grupy są np. tlenek cynku i dwutlenek tytanu. Zaletą tego rodzaju preparatów jest fotostabilność, dzięki czemu nie tracą swych właściwości pod wpływem promieniowania UV, ciepła czy upływu czasu. Są natomiast mało odporne na ścieranie, stąd konieczna jest ich ponowna aplikacja po pływaniu czy aktywności fizycznej. Są bardzo dobrze tolerowane przez skórę, dlatego idealnie nadają się nawet dla najbardziej wrażliwych skór, alergików czy małych dzieci. Minusem tego rodzaju preparatów jest to, iż mogą pozostawiać białą poświatę i tłuścić skórę.
 
Filtry chemiczne są to produkty bogate w związki chemiczne, które wnikają w skórę, absorbują promieniowanie UV zmieniając je w energię cieplną. Ich zaletą jest bardzo wysoki współczynnik fotoochrony, przy dużej lekkości produktu. Są całkowicie niewidoczne na skórze oraz nie pozostawiają na jej powierzchni ciężkiej, lepkiej warstwy. Filtry chemiczne, aktywują się dopiero w momencie kiedy wnikną w skórę, dlatego należy aplikować je ok 30 min przed wyjściem na słońce. Konieczna jest również ich ponowna aplikacja o 2-3 godziny ponieważ cechuje je niska fotostabilność - zarówno słońce jak i temperatura będą ograniczać ich trwałość. Są one doskonałą propozycją pielęgnacyjną dla skór tłustych czy trądzikowych, natomiast ze względu na to, iż po aplikacji mogą wywoływać mrowienie, podszczypywanie czy uczucie ciepła na skórze, mogą podrażniać wrażliwe i alergiczne skóry.
 
Spotkać można również filtry mieszane. Producenci ulepszają produkty fotoprotekcyjne poprzez mieszanie filtrów mineralnych z chemicznymi. Pozwala to uzyskać wysoki stopień fotoochrony, fotostabilności przy zachowaniu lekkości konsystencji.
    

Promienie UVB

Podstawowym przeznaczeniem filtrów przeciwsłonecznych jest blokowanie promieni UVB.
Promienie te  są główną przyczyną powstawania nowotworów skóry. Stopień ochrony przed UVB określa się na opakowaniu oznaczeniem SPF. Może on być niski, średni albo wysoki. Najwięcej promieni UVB dociera do ziemi latem oraz w słoneczne dni. Faktor SPF stosuje się jesienią, zimą i wczesną wiosną o niższych wartościach takich jak 20-30, natomiast w okresie późnej wiosny i lata powinien być wyższy i wynosić 50.

Promienie UVA

Promienie UVA w dużo mniejszym stopniu powodują nowotwory skóry natomiast zdecydowanie głębiej penetrują skórę właściwą co uszkadza jej strukturę. Są główną przyczyną powstawania zmarszczek, wiotkości, a także przebarwień posłonecznych. Docierają one do ziemi nawet w pochmurne dni oraz przenikają przez szyby, a ich natężenie przez cały rok jest takie samo. Aby chronić się przed tym rodzajem promieniowania należy stosować filtry przeciwsłoneczne cały rok nawet w pochmurne dni. Stopień ochrony przed UVA określa się na opakowaniu oznaczeniem PPD.

Światło widzialne i promienie podczerwone

Od pewnego czasu wiadomo również, że światło widzialne oraz promieniowanie podczerwone także działają uszkadzająco na skórę, co zwiększa negatywny wpływ promieniowania UVA i UVB. Penetruje ono głębiej, a promienowanie podczerwone dochodzi, aż do tkanki podskórnej. Światło widzialne niebieskie oraz fioletowe, które emitowane jest z monitorów oraz telefonów komórkowych działa pobudzająco na syntezę melaniny, powodując przebarwienia.

Co oznacza współczynnik SPF

W celu określenia właściwości ochronnych filtrów przeciwsłonecznych wprowadzono termin faktor. Faktorem określa się współczynnik wysokości ochrony przeciwsłonecznej, jaką zapewnia dany kosmetyk. Jest on określany liczbą i symbolem literowym podanym na opakowaniu preparatu. SPF(z ang. Sun Protection Factor). SPF to faktor informujący o poziomie ochrony przed promieniowaniem słonecznym UVB. Liczba SPF opisuje jak długo można przebywać na słońcu po nałożeniu preparatu, aby nie narażać skóry na poparzenie słoneczne. Jeżeli skóra, bez ochrony, ulega poparzeniu po 15 minutach ekspozycji na słońce, przy użyciu produktu o SPF 10 nastąpi to po okresie 10×15 minut, czyli po 150 minutach, w tych samych warunkach. Wartość faktora SPF to także informacja o tym, jaki procent promieniowania UVB zatrzymuje dany preparat ochronny. Przyjmuje się w przybliżeniu, że SPF 15 blokuje około 93.5%, SPF 30 - 96,7%, a SPF 50 – 98% promieniowania UVB.

Jaki wybrać faktor

Im kosmetyk posiada wyższy faktor tym wyższe stężenie filtrów w preparacie ochronnym, a więc także i tych filtrów, które chronią jednocześnie przed UVA i UVB. Zwykle kosmetyki o wyższych faktorach SPF chronią skuteczniej także przed UVA. Natomiast na ile skuteczniej o tym mogą poinformować nas tylko faktory dla UVA. Do tej pory nie powstała jednak jednolicie używana skala określająca zdolność ochrony przez kosmetyki z filtrami, przed promieniowaniem UVA. Wynika to między innymi z trudności znalezienia odpowiedniego klinicznego wykładnika UVA na organizm człowieka, który dałby się obiektywnie zmierzyć.

Dodatkowe oznaczenia na filtrach przeciwsłonecznych

Na opakowaniach kosmetyków ochronnych można spotkać, się także z oznaczeniem IPD lub PPD. Wskaźniki te określają zdolność do ochrony przed promieniowaniem UVA IPD lub PPD preparatu określa się za pomocą pomiaru wywołanej przez promieniowanie UVA opalenizny natychmiastowej (IPD) lub trwałej (PPD) uzyskanej po ekspozycji skóry bez oraz po zastosowaniu różnych kosmetyków ochronnych. Niestety, np. wartość wskaźnika PPD spotykana na opakowaniu jednego producenta, nie zawsze odpowiada wartości PPD innego producenta.

Efektywność działania filtrów przeciwsłonecznych

Skuteczność ochrony przeciwsłonecznej UV zależy nie tylko od odpowiedniej zawartości filtrów, ale również od ich fotostabliności. Pojęcie to oznacza zdolność cząsteczki filtru do utrzymania właściwości ochronnych w stanie niezmienionym podczas ekspozycji na słońce. Okazało się, że działanie ochronne niektórych filtrów może ulec zmniejszeniu pod wpływem promieni słonecznych tzw. fotodegeneracja. Ze względu na ryzyko wystąpienia tego niekorzystnego zjawiska dobrze sięgać po kosmetyki, które zawierają mieszankę kilku różnych filtrów, najlepiej zarówno mineralnych jak i chemicznych. Jest wtedy większa pewność, że preparat będzie działał skutecznie przez dłuższy czas.

Jak prawidłowo stosować filtry?

Każdy preparat z upływem czasu ulega zużyciu, dlatego prawidłowe stosowanie kremów przeciwsłonecznych wymaga aplikacji ponownie na skórę co około 2-3 godziny. Dermatolodzy zalecają nałożenie preparatu w kremie rano. W ciągu dnia możemy dołożyć filtr w formie sprayu lub pudru.  Warto dodać, że podczas stosowania kosmetyków z filtrami bardzo istotne jest używanie ich zgodnie z zaleceniami producenta. Jeżeli nałoży się na skórę krem z filtrem zbyt oszczędnie to rzeczywista ochrona, jaką można osiągnąć będzie zdecydowanie niższa od tej gwarantowanej przez producenta. Aby ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym była skuteczna krem należy zastosować na 15 do 30 minut przed wyjściem na słońce. Tyle w przybliżeniu potrzeba czasu, aby kosmetyk został wchłonięty przez poszczególne warstwy skóry.

Dlaczego należy reaplikować SPF?

Niezależnie od tego czy stosuje się filtry fizyczne czy chemiczne, zawsze należy je reaplikować, ponieważ każdy rodzaj będzie ulegał ścieraniu z powierzchni skóry lub przemianom metabolicznym, przez co ich skuteczność z upływem czasu znacząco maleje. Aby utrzymać odpowiedni poziom fotoprotekcji na właściwym poziomie, filtr należy odpowiednio często reaplikować. W przypadku codziennej aplikacji wystarczy nałożyć krem z filtrem rano, a później w ciągu dnia można użyć filtru w sprayu, który nie wpłynie na trwałość makijażu. Jednak wystawiając się na dłuższą ekspozycje w trakcie urlopu należy pamiętać aby reaplikować ochronę przeciwsłoneczną co 2-3 godziny na całe ciało.

Marta Kołodziejczyk
Kosmetolog